Kızıl Goncalar dördüncü bölümde Zeynep’in Fransadaki okula kabul alışını görüyoruz. Başlangıçta Fransa kabul etmezken, Meryem’in kabul heyetinden bir öğretim görevlisi ile konuşması sonrası Zeynep’i mülakata almayı kabul ediyorlar. Zeynep mülakatı geçiyor ve kabul alıyor.
Okula alınmamasının sebebi olarak “kapalı olması” sebebini gerekçe gösteriyor ve Fransa’da bazı kurallar olduğunu ifade ediyor. Bunun üzerine Meryem şu cümleleri kullanarak mülakata almaya ikna ediyor:
Ameliyat olsan, benim kanıma verseler almayacak mısın? Susuzluktan ölecek olsan elimden su almayacak mısın? Çöle düşsek, aslan gelse, hangimizi yiyeceğini kıyafete göre mi karar verecek. Sıcakta üşür müyüz, soğukta yanar mıyız? Bu öğrettiğiniz ilmin kaideleri size başka, bize başka mı?
Görüştüğü madam Zeynep’ten yardım almadan şu sorunun cevabını vermesini istiyor:
Dünya neden yuvarlaktır ve neden dönmektedir?
Dünya neden yuvarlaktır?
Dünyanın yuvarlak olduğunun kanıtları geçmişten günümüze kadar gelmiş. Bununla ilgili ilk olarak Pisagor’un yazıtlarında M.Ö. 6. yüzyılda görüyoruz. Pisagor, ayın şekillerinden yola çıkarak dünyanın yuvarlak olduğunu iddia etmiş. Aristo da M.Ö. 3. yüzyılda takım yıldızları üzerinden bu iddiayı tekrarlamış. İskenderiye’deki kütüphane sorumlusu Eratosthenes, matematiksel işlemler ve bazı gözleme dayalı deneyler ile dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlamış.
Batlamyus gibi coğrafyacılar da dünyanın yuvarlak olduğunu belirtirken, Macellan adlı kâşif dünyayı bir tam tur dönerek bizzat yuvarlak olduğunu ispatlamıştır. Bugün Newton’un kütle çekim yasası ile dünyanın yuvarlak olduğu rahatlıkla ispatlanabiliyor.
Peki, bir kişi kabuller ve yasalar olmadan, bulunduğu yerden dünyanın yuvarlak olduğunu nasıl ispatlayabilir? Zeynep gibi soracak olursak “Eskiler nasıl anlamıştır dünyanın yuvarlak olduğunu?“. Gelin Zeynep’i takip edelim:
Zeynep, çevresine baktığında elma, portakal görüyor ve bunların yuvarlak olduğunu söylüyor. Daha sonra sürahiden bardağa su dolduruyor, doldurduğu bardağa bir yavaşça su döküyor. Damla sonrasında bardakta oluşan haleleri gösterip yuvarlak olduğunu belirtiyor. Elmanın çekirdeği yuvarlak olmasa da meyvenin yuvarlak olduğunu, su düz aksa da damladığı yerde yuvarlak oluşturduğunu anlıyor. Topaçla bunu anlayabileceğini ifade ediyor.
Su damlacıklarının küre şeklinde olmasının nedeni yüzey gerilimidir.
Tübitak Bilim Genç
İç tarafta bulunan su molekülleri etraflarındaki su molekülleri tarafından çekilirken, yüzeyde bulunan su molekülleri sadece iç taraftaki moleküller tarafından çekilir. Bu da yüzeyde bir gerilme oluşturup yüzeyin en az alana sahip olmasını sağlar. Yüzey alanı en düşük olan şekil ise küredir. Dolayısıyla su damlası küresel bir şekil alır ve yüzeyi gerilmiş esnek bir zar gibi davranır.
Evrim Ağacı
Zeynep mülakatta ise şu yanıtları veriyor:
Dünya, çekirdeği olduğu için yuvarlaktır. Herşey çekirdeğinin etrafında dolana dolana olgunlaşır. Çekirdeğinden büyür ama özü hep çekirdektedir.
Madam, “kütle çekimine dair güzel bir tarif” olarak kabul eder. Dünyanın neden döndüğünü de şu ifadelerle anlatır:
Durursa düşer. Herşey döner. Dönen herşey birbirini döndürür. Allah kainatı aşkla yaratmıştır, deveran etsin diye. Aşk ilk harekettir.
İslam felsefesinde dünyanın dönmesi hakkında Aristoteles’in metafizik yaklaşımı görülmektedir. İlk hareketin aşk ile başladığı, sevgi-nefret ilişkisinde çekme-itme prensipleri olduğu gibi görüşler vardır. Zeynep’in açıklamasını “aşk metafiziği” çerçevesinde değerlendirebiliriz.
İbn Sînâ ile Mevlânâ’nın aşkın hareketi olarak gördüğü dairevi hareketi benimsemekte ve gök cisimlerinin dönüşünü aşka bağlamaktadır.
KILIÇ, C. (2007). İSLAM DÜŞÜNCESİNDE AŞK METAFİZİĞİ (İbn Sînâ ve Mevlâna’da Aşk Felsefeleri). Humanities Sciences, 2(4), 321-351. https://doi.org/10.12739/10.12739
Bir yanıt yazın